Hista.pun.pl

Ateny – stolica i największe miasto Grecji. Jeden z najważniejszych ośrodków turystycznych Europy z zabytkami kultury antycznej.
Demokracja ateńska była formą ustroju polis ateńskiej, położonej w greckiej krainie Attyce. Zazwyczaj uważa się, że trwała od początków VI do połowy IV wieku p.n.e., z przerwami. W V wieku p.n.e. populacja Aten liczyła ponad 50 tys. ludzi. Było to jedno z większych miast, gdyż w tamtych czasach sporej wielkości miasta liczyły ok. 10 tys. Ateny były pierwszą i najważniejszą w czasach starożytnych demokraci .
Sądy, a ściśle trybunały , odgrywały ważną rolę w ateńskiej demokracji, także polityczną. Ateński system sądowy cechował wysoki poziom demokracji i całkowity brak profesjonalizmu. Sędziami byli wyłonieni w drodze losowania obywatele. Wszystkich sędziów było 6000. Losowano ich spośród chętnych na roczną kadencję. Trzymano się proporcji, żeby reprezentowana była po równo każda z 10 fyl. Dolny limit wieku sędziego wynosił 30 lat. Nie było sędziów zawodowych. Wyłonieni sędziowie składali obwarowaną klątwą "przysięgę heliestów". Przysięgano na Zeusa, Demeter i Apollona. Dieta sędziego wynosiła 3 obole dziennie.

W systemie sądowniczym Aten zwraca uwagę ogromna liczebność trybunałów. W skrajnym wypadku mogli obradować nawet wszyscy sędziowie, tj w liczbie 6000 tysięcy. Zwykle sprawą sprawą zajmował się trybunał o mniejszej liczebności. W doborze liczebności bazowano na liczbie 500 lub jej wielokrotności +1, czyli 501, 1001, 1501, etc. Duża liczebność trybunałów wynikała z założenia budowniczych ustroju, że dużą liczbę osób trudniej skorumpować. Do prostych, prywatnych spraw zwoływano trybunały mniejsze, tj 201 lub 401 sędziów. Skład trybunału losowano, a w każdym trybunale po równo reprezentowana była każda z 10 fyl. Stosowano przy tym różne wymyślne metody losowania i przetasowania składów dla wyeliminowania ryzyka korupcji.

Nie było stałego miejsca odbywania sądów. Zbierano się w budynkach publicznych, które były w stanie pomieścić obrady. Nie było oskarżyciela publicznego, a każda ze stron występowała (musiała występować) we własnym imieniu. Samo sądownictwo było zupełnie nieprofesjonalne, ale pobocznie funkcjonowali profesjonaliści, którzy mogli odpłatnie lub po przyjacielsku świadczyć stronom usługi sądowe, byli to pisarze mów (logograf), współmówcy , czy doradcy. Do czasów reform Solona można było wnosić oskarżenie tylko z pozycji pokrzywdzonego. Solon wprowadził tryb wniosku o nazwie graphe, który pozwalał osobie prywatnej wnosić o rozpatrzenie krzywdy całej wspólnoty czy innej osoby. Przed trafieniem do trybunału wniosek w trybie graphe rozpatrywali urzędnicy. W przypadku oskarżeń prywatnych (dike), wstępnie sprawę usiłował rozwiązać urzędnik-rozjemca. Dopiero gdy mu się to nie udało, sprawa trafiała przed trybunał. Przegrana w sądzie niczym nie groziła oskarżycielowi, co sprzyjało sądowemu pieniactwu, które uważano za prawo obywatela. W przypadku oskarżeń publicznych (graphe) była przewidziana kara (grzywna) dla ewentualnego pieniacza. Oba tryby graphe i dike nie były ściśle rozgraniczone. Graphe wnosiła prywatna osoba na swoją odpowiedzialność, choć był to faktycznie wniosek w imieniu polis. W ramach graphe wolno było oskarżyć tylko osobę prywatną, nie wolno było oskarżać demosu, ani instytucji polis. Czyli, gdy ktoś uważał, że ustawa Zgromadzenia godzi w dobro publiczne, to musiał oskarżyć wnioskodawcę a nie ciało ustawodawcze. Zatem wszystkie sprawy miały charakter prywatny, mimo że niektóre dotyczyły spraw publicznych. Praktyka graphe miała ciemną stronę, gdyż umożliwiła praktykę zwaną sykofantią, która była poważną patologią ateńskiego systemu sądowniczego.